Türk Dünyasında Bilişim Terimleri

“8. Türk Cumhuriyetleri Bilişim ve Ortak Terimler Alanında İşbirliği Platformu”nun, 24-26 Haziran 2010’da, Bakû’da yaptığı toplantıya çağrılı olarak katıldım. Türkçeye katkılarımdan dolayı bana bir plaket verildi. Yaptığım konuşmada: “Türkiye’de bilişim alanında büyük bir teknik birikim var, terimlerimiz yerleşti. Türkiye’nin büyüme, gelişme gücü de dünya çapında bir birikim. Hepimiz Türkçe konuşuyoruz. Kendi ortamınızda kullanacağınız terimleri sil baştan üretmeyin. Bizim başarımız sizindir, bunları olduğu gibi kullanabilirsiniz,” dedim.

Fransızca, İngilizce, Almancanın, nasıl bilim dili olduklarına, Japoncada, Macarcada, Fincede neler yapıldığına ilişkin bilgilerin yanı sıra Türk dilli uluslar arasında terim birliği sağlamada Türkiye’nin bu alandaki başarılarının da unutulmaması gerektiğini söyledim. Örneğin “bilgisayar” sözcüğü Türkiye Türkçesinde, Azericede yerleşmişken Tatarcada saymak anlamına gelen sanamak ya da sanau eylem adından türetilen “sanak” sözcüğü yerine “bilgisanar” sözcüğünün kullanılması gerektiğini düşünüyorum.

Türkçede 1966’dan beri kullanılan, bugün Azericede de kullanılan yazılım için Kazakça Kırgızca, Tatarcada bu sözcüğün jazılım / cazılım biçiminde kullanılabileceğini düşünüyorum. Biliyorum ki taramak’tan tarak gibi, “saymak” anlamına gelen sanamak’tan sanak da, doğal olarak yanlış değil. Bununla birlikte bu sözcük, örneğin cepte tarağın yanına konulabilecek bir hesaplayıcıyı adlandırmak için daha uygun düşer; bilgisayar ise, bir kurumun, bir toplumun bütün verilerini ve karmaşık iş süreçlerini çevrimiçi ortamda barındırıp destekleyen, sırasında çok büyük ölçekli bir örgütün, bir ulusun bile tümünü kucaklayan bir dizgedir. Böyle bir dizge için dört heceden kurulu ses yapısıyla tıpkı Türkçedeki, Azericedeki “bilgisayar” gibi, Fincedeki “tietokone” gibi Tatarcada da Kazakçada da “bilgisanar” sözcüğünün, kavramsal düzlemde yere daha sağlam basacağını düşünüyorum.

Aydın Köksal: Bilime, Bilişime ve Türkçeye Adanmış Bir Yaşam,
Feyziye Özberk, Kaynak Yayınları, İz Bırakanlar, 2014