Jazz ya da Eritme Potası New Orleans’ta Ekinleşme

Bugün ABD’nin özgün bir karaderili güney kenti özelliği taşıyan bu ilginç kentte esen Fransız havasının yanı sıra, kentin ortasında, at üzerindeki tunç anıtıyla geçmişteki İspanyol yönetiminin valisi de, elinde trompeti, karaderili büyük caz ustası Louis Armstrong da varlıklarını sürdürüyorlar.

Böylece İspanyolların o kanlı boğa güreşlerinde passo doble’ler çalan trompetlerden, trombonlardan, bassolardan oluşan ve sömürüye, işkenceye ve ölüme eşlik eden o canlı bando müziğiyle, Fransızların klarinetlerle, akordeonlarla çalınan o uçarı ve şakacı Paris chanson’larının, insanın yürek atışlarını, teperini titreşime sokup hızlandırarak sürükleyen, insanı tutsak eden o Afrika tantamlarıyla, Mississipi pamuk tarlalarında yüzyıllarca inim inim inlemiş karaderili kölelerin hep birlikte ruhlarını döktükleri spiritual’ların, blues’ların hepsi birden orada yüzyılların ekinsel bireşim kazanında, ekinleşme kazanında eriyip jazz olmuş. İnsanoğlunun bu yeniden yaratılış’ını, bakır boruların yırtıcı çığlıkları ve o koca kontrbas tellerinin soluk kesen titreşimleriyle birlikte, yürek atışlarında bir kez olsun duyumsamamış olanın, insan soyunu her çağda yeniden yaratan bu kucaklaşmayı, yalnızca sözcüklerle kavrayabileceğini düşünemiyorum. (İsp. passo doble: ikili adım, Fr. chanson: şarkı, İng. spirit: tin, ruh; İsp./İng. negro sipiritual: kara[derili] tinselliği, İng. blue: (argoda) acılı, hüzünlü).

Bir Türk büyükelçisinin New York’a yerleşen oğlu olan Ahmet Ertegün’ün Atlantic Records adlı plak yapım firmasıyla, bu yeniden yaratılışa kattığı insancı ilgi ve saygının, şimdi artık klasikleşen bu müziğin kazandığı tecimsel başarıdaki önemli yeri de, ekinleşme’nin ne denli çokboyutlu bir süreç olduğunu gösteren kendi başına ilginç bir öyküdür.

Dil ile Ekin, Günlenmiş 2.Yayım 2003,
Toroslu Kitaplığı, 2003.